Podczas II wojny światowej, 24 marca 1944 r., Niemcy rozstrzelali polską Rodzinę Ulmów oraz ukrywających się u nich Żydów z Rodzin Szallów i Goldmanów.
Markowa, w której rozegrała się ta tragiczna historia położona jest w południowo-wschodniej Polsce – około 10 km od Łańcuta. W okresie II Rzeczpospolitej (1918-1939) zamieszkiwało ją 4500 mieszkańców, w tym około 120 Żydów. We wsi duże wpływy posiadał ruch ludowy, dzięki któremu w Markowej wykształciła się lokalna elita – chłopi otwarci na świat i nowocześnie gospodarujący, a jednocześnie przywiązani do wyznawanej wiary i ewangelicznych wartości. W tym klimacie zostali wychowani Józef Ulma i Wiktoria Niemczak, którzy w 1935 r. zawarli małżeństwo i wkrótce doczekali się licznego potomstwa. Józef, poza uprawą pola, zajmował się fotografią, ogrodnictwem, hodowlą jedwabników, konstruowaniem urządzeń mechanicznych, a także działalnością społeczną w ruchu spółdzielczym, Stowarzyszeniu Młodzieży Katolickiej oraz w związanym z ruchem ludowym Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. Wiktoria opiekowała się domem i dziećmi: Stasią, Basią, Władziem, Franusiem, Antosiem, Marysią.
W 1942 r. okupujący Polskę Niemcy zgładzili większość markowskich Żydów. Jednak w domach Szylarów, Przybylaków, Cwynarów oraz dwóch rodzin o nazwisku Bar wojnę przeżyło co najmniej 17 Żydów – z Rodzin Riesenbachów, Lorbenfeldów, Segalów, Weltzów. Ci chłopi ukrywali Żydów, mimo że wszelka pomoc była rygorystycznie ścigana i karana śmiercią, a lokalnym dowodem na determinację Niemców był los Rodziny Ulmów. Józef i będąca w dziewiątym miesiącu ciąży Wiktoria oraz szóstka ich dzieci w wieku od jednego do ośmiu lat zostali zadenuncjowani, prawdopodobnie przez ukraińskiego policjanta. Wszyscy domownicy, w tym ukrywani Żydzi – pięciu mężczyzn z Łańcuta o nazwisku Szall oraz Layka i Gołda Goldman wraz z córką jednej z nich – zostali rozstrzelani przez żandarmerię niemiecką. W 1995 r. Józefa i Wiktorię zaliczono do grona Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2003 r. Kościół katolicki rozpoczął proces beatyfikacyjny Rodziny Ulmów, którego polski etap zakończy się w Pelplinie 24 maja 2011 r. uroczystą Mszą św. oraz wysłaniem dokumentów do Watykanu.
źródło: strona internetowa Urzędu Gminy w Markowej
