Wczoraj, w 66. rocznicę zbrodni na rodzinie Ulmów i ukrywanych przez nich Żydach z rodziny Szallów i Goldmanów, po raz pierwszy zaprezentowano wystawę “Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom” ilustrującą życie rodziny Ulmów. Wśród dokumentów zobaczyć można też wybrane fotografie z ok. 800 zachowanych zdjęć autorstwa ojca rodziny – Józefa, w tym też tę splamioną krwią w trakcie egzekucji. Wystawa została przygotowana przy współpracy IPN, Centralnej Biblioteki Rolniczej, Narodowego Centrum Kultury i Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w ramach projektu “Życie za życie”. Ekspozycja znajduje się w Centralnej Bibliotece Rolniczej w Warszawie. Jej inauguracji towarzyszyła prapremiera filmu “Świat Józefa” w reż. Rafała Wieczyńskiego. W uroczystościach wzięła udział 50-osobowa grupa z Markowej. Wystawę otwierają zdjęcia ukazujące życie i losy rodziny Ulmów jeszcze sprzed II wojny światowej. Okres okupacji zaznaczony został obwieszczeniami władz niemieckich informującymi o karach za pomoc Żydom. Dokumentom towarzyszą fotografie Żydów z Markowej, a także wpisy w parafialnej księdze zmarłych potwierdzające tragiczną śmierć członków rodziny. Jest także dyplom o przyznaniu Wiktorii i Józefowi tytułu “Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”. – Myślę, że wyjątkową część tej wystawy stanowi mapa Markowej, na której po raz pierwszy przedstawiono miejsca, gdzie przed wojną mieszkali Żydzi, i polskie domy, w których byli ukrywani podczas wojny — podkreślił Mateusz Szpytma z IPN, prywatnie wnuk siostry Wiktorii. Jak dodał, bardzo cennym elementem ekspozycji jest zdjęcie, które w czasie mordu znalazło się na podłodze domostwa Ulmów – zostało ono naznaczone krwią zamordowanych, która do dziś pozostała na fotografii. 24 marca 1944 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali wraz z siedmiorgiem dzieci zamordowani przez żandarmerię niemiecką za ratowanie życia Żydom. U Ulmów schronienie znalazło ośmioro Żydów – Szallów i Goldmanów. W wyniku donosu pod dom w Markowej zjechali żandarmi niemieccy i policjanci, którzy najpierw zamordowali Żydów, a następnie Ulmów. Na końcu zginęły ich dzieci. W 1995 r. Ulmowie w uznaniu bohaterskich zasług zostali zaliczeni do grona “Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”. Od siedmiu lat toczy się także ich proces beatyfikacyjny. W czasie II wojny światowej w Polsce pod okupacją hitlerowską za ukrywanie Żydów groziła śmierć. Mimo wielkiego ryzyka, Polacy nie odmawiali pomocy. Według szacunków Instytutu Pamięci Narodowej dzięki temu poświęceniu uratowanych zostało od 50 do 100 tys. Żydów. Los Ulmów podzieliło ok. tysiąca Polaków, ale znamy nazwiska jedynie kilkuset z nich.
Marcin Austyn ND
